Altimeter

کلمه‌ی altimeter در زبان فارسی به «ارتفاع‌سنج» ترجمه می‌شود.

ارتفاع‌سنج دستگاهی است که برای اندازه‌گیری ارتفاع یا بلندی یک جسم (مانند هواپیما، کوه‌نورد یا حتی یک نقطه‌ی جغرافیایی) از سطح دریا یا از سطح زمین استفاده می‌شود. این ابزار یکی از اجزای حیاتی در هوانوردی، کوهنوردی، مهندسی نقشه‌برداری و حتی در برخی تجهیزات دیجیتال مانند ساعت‌های هوشمند و گوشی‌های پیشرفته است. عملکرد دقیق ارتفاع‌سنج برای ایمنی پروازها و فعالیت‌های مرتبط با تغییرات ارتفاع حیاتی محسوب می‌شود.

از دید علمی، ارتفاع‌سنج‌ها بر اساس اصول فیزیکی مختلفی کار می‌کنند. یکی از رایج‌ترین انواع، ارتفاع‌سنج فشاری (barometric altimeter) است که با اندازه‌گیری فشار هوا، ارتفاع را محاسبه می‌کند. هرچه هواپیما یا جسم بالاتر رود، فشار هوا کاهش می‌یابد و دستگاه با مقایسه‌ی این تغییر فشار، ارتفاع تقریبی را نشان می‌دهد. البته این نوع ارتفاع‌سنج به تغییرات آب‌و‌هوایی حساس است و گاهی برای دقت بیشتر، باید مجدداً تنظیم شود. در مقابل، ارتفاع‌سنج راداری (radar altimeter) با ارسال امواج رادیویی به سطح زمین و اندازه‌گیری مدت زمان بازگشت آن‌ها، فاصله‌ی دقیق از سطح زمین را تعیین می‌کند. این نوع فناوری معمولاً در هواپیماهای مدرن و فضاپیماها به کار می‌رود.

در هوانوردی، ارتفاع‌سنج نقش تعیین‌کننده‌ای در ایمنی پرواز دارد. خلبانان از آن برای کنترل ارتفاع در مراحل مختلف پرواز — از برخاستن تا فرود — استفاده می‌کنند. اشتباه در خواندن ارتفاع‌سنج یا خرابی آن می‌تواند منجر به خطاهای خطرناک و حتی سانحه شود. به همین دلیل، هواپیماها معمولاً مجهز به چند نوع ارتفاع‌سنج با سیستم‌های پشتیبان هستند. علاوه بر این، ارتفاع‌سنج‌ها در تعامل با دیگر ابزار ناوبری مانند GPS و سرعت‌سنج، اطلاعات دقیق‌تری از موقعیت پرنده در فضا فراهم می‌کنند.

در کوهنوردی و ماجراجویی نیز ارتفاع‌سنج کاربرد فراوان دارد. کوهنوردان از آن برای پایش پیشرفت خود در مسیر صعود و نیز برای ارزیابی شرایط جوی استفاده می‌کنند، زیرا تغییر ناگهانی فشار هوا که توسط ارتفاع‌سنج قابل مشاهده است، می‌تواند نشانه‌ای از نزدیک شدن طوفان یا تغییر آب‌وهوا باشد. امروزه بسیاری از ساعت‌های ورزشی مجهز به ارتفاع‌سنج دیجیتال هستند که علاوه بر ثبت ارتفاع، مسیر حرکت و تغییرات ارتفاعی را در قالب نمودار نمایش می‌دهند.

با پیشرفت فناوری، ارتفاع‌سنج‌های دیجیتال و ماهواره‌ای جایگزین نمونه‌های سنتی شده‌اند. این دستگاه‌ها با ترکیب داده‌های GPS، فشار هوا و حتی حسگرهای لیزری، دقتی در حد چند سانتی‌متر ارائه می‌دهند. در صنایع فضایی، از ارتفاع‌سنج‌های لیزری و نوری برای اندازه‌گیری دقیق فاصله‌ی فضاپیما از سطح سیارات یا قمرها استفاده می‌شود. مفهوم ارتفاع‌سنج دیگر صرفاً محدود به ابزار مکانیکی نیست، بلکه به یک فناوری پیچیده و چندبعدی تبدیل شده است که نقش مهمی در اکتشاف، ایمنی و درک بهتر محیط پیرامون ما ایفا می‌کند.