Feasibility

شکل جمع feasibility در زبان انگلیسی feasibilities است.

کلمه‌ی «feasibility» در زبان فارسی به «امکان‌پذیری» یا «قابلیت اجرا» ترجمه می‌شود.

این واژه در متون علمی، فنی، اقتصادی و حتی روزمره، به معنای بررسی و ارزیابی این موضوع است که آیا یک ایده، طرح یا پروژه می‌تواند در عمل به نتیجه برسد یا خیر. امکان‌پذیری معمولاً به عواملی مانند منابع موجود، زمان، هزینه، شرایط محیطی و توانایی‌های انسانی وابسته است. بنابراین، این مفهوم نه تنها جنبه‌ی نظری دارد، بلکه به‌شدت کاربردی بوده و نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های کلان و خرد ایفا می‌کند.

در مهندسی و مدیریت پروژه، «feasibility» به مرحله‌ای اشاره دارد که در آن پیش از آغاز اجرا، تمام جوانب یک پروژه به دقت تحلیل می‌شود. به عنوان مثال، ساخت یک پل یا احداث یک نیروگاه تنها زمانی آغاز خواهد شد که مطالعات امکان‌سنجی (feasibility studies) نشان دهند منابع مالی کافی وجود دارد، شرایط زمین مناسب است و فناوری لازم برای تحقق پروژه در دسترس است. بدون این بررسی‌ها، احتمال شکست یا توقف طرح در میانه‌ی راه بسیار بالا خواهد بود.

از دیدگاه اقتصادی، «feasibility» بیش از هر چیز به صرفه بودن و بازدهی یک طرح مربوط می‌شود. حتی اگر پروژه‌ای از نظر فنی امکان‌پذیر باشد، در صورتی که هزینه‌های آن بیش از منافعش باشد، از نظر اقتصادی غیرممکن تلقی می‌شود. برای مثال، استخراج یک معدن ممکن است از نظر زمین‌شناسی شدنی باشد، اما اگر هزینه‌ی تجهیزات، نیروی کار و حمل‌ونقل بیشتر از ارزش مواد معدنی استخراج‌شده باشد، پروژه فاقد امکان‌پذیری اقتصادی خواهد بود.

از منظر اجتماعی و فرهنگی نیز امکان‌پذیری نقشی تعیین‌کننده دارد. بسیاری از طرح‌های بزرگ، مانند ایجاد شبکه‌های حمل‌ونقل یا برنامه‌های آموزشی گسترده، نیازمند پذیرش عمومی و همراهی جامعه هستند. در این‌جا feasibility به این معناست که آیا جامعه از نظر فرهنگی و اجتماعی آمادگی پذیرش تغییرات ناشی از پروژه را دارد یا خیر. اگرچه این جنبه کمتر ملموس از جنبه‌های فنی یا مالی است، اما در عمل تأثیر آن کمتر از دیگر عوامل نیست.

«feasibility» مفهومی است که مرز میان رویا و واقعیت را مشخص می‌کند. بسیاری از ایده‌ها در نگاه اول جذاب و نوآورانه به نظر می‌رسند، اما تنها زمانی ارزش پیگیری دارند که امکان‌پذیری آن‌ها در ابعاد مختلف اثبات شود. به همین دلیل، مطالعات امکان‌سنجی به‌عنوان ابزار اصلی در مدیریت ریسک، تضمین موفقیت پروژه‌ها و استفاده‌ی بهینه از منابع محدود شناخته می‌شوند. این واژه نمادی از پیوند میان خلاقیت و عمل‌گرایی است، جایی که ایده‌ها باید از مرحله‌ی تصور به واقعیت عینی گذر کنند.