Fjord

کلمه‌ی fjord در زبان فارسی به «فیورد» یا «آبدره» ترجمه می‌شود.

آبدره به نوعی پهنهٔ طبیعی گفته می‌شود که حاصل پیشروی یخچال‌های عظیم در دوران‌های گذشته و فرسایش عمیق سنگ‌ها و دره‌ها در اثر فشار و حرکت مداوم یخ است. در نتیجهٔ این فرایند طولانی، دره‌هایی بسیار عمیق، باریک و کشیده شکل می‌گیرند که پس از عقب‌نشینی یخچال‌ها با آب دریا پر می‌شوند. فیوردها معمولاً دیواره‌هایی بسیار بلند و تقریباً عمودی دارند و همین ویژگی ظاهری، آن‌ها را به یکی از چشمگیرترین پدیده‌های ژئومورفولوژیک تبدیل کرده است. این ساختارها اغلب در مناطقی با سابقهٔ یخبندان‌های گسترده قابل مشاهده‌اند و نشانه‌ای از تاریخ زمین‌شناختی پیچیدهٔ آن نواحی به شمار می‌روند.

از منظر زمین‌شناسی، آبدره نمایانگر دوره‌های متفاوتی از دگرگونی‌های طبیعی است. ابتدا یخچال‌ها در اثر فشار و وزن بسیار زیاد، بستر سنگی را به‌شدت می‌سایند و دره‌ای U-شکل ایجاد می‌کنند. سپس با گرم‌تر شدن آب‌وهوا و ذوب یخ‌ها، این درهٔ عمیق در معرض ورود آب اقیانوس قرار می‌گیرد. ترکیب این دو فرایند—یخ‌تراشی و ورود آب دریا—باعث شکل‌گیری محیطی منحصربه‌فرد می‌شود که عمق زیاد، دیواره‌های سنگی بلند و ورودی باریک از ویژگی‌های بارز آن است. پژوهشگران زمین‌شناسی به دلیل این تاریخ تحول‌یافته، فیوردها را مکان‌هایی بسیار ارزشمند برای بررسی تغییرات دیرینهٔ اقلیمی می‌دانند.

آبدره‌ها در زمینهٔ اکولوژیکی نیز اهمیت فراوان دارند. این پهنه‌های آبی محصور میان صخره‌ها معمولاً دارای اکوسیستمی متفاوت از سواحل باز هستند، زیرا عمق بسیار زیاد، ورود محدود نور، و حرکت خاص جریان‌ها محیطی ویژه ایجاد می‌کند. حضور آب سرد و غنی از مواد مغذی، شرایط مطلوبی برای رشد برخی گونه‌های آبزی فراهم می‌سازد. همین ویژگی باعث شده است که فیوردها محل زیست انواع ماهی‌ها، سخت‌پوستان و جانداران دیگر باشند و ارزش زیست‌محیطی قابل‌توجهی داشته باشند.

از نظر گردشگری و زیبایی‌شناختی، ‌آبدره‌ها در شمار چشم‌نوازترین پدیده‌های طبیعی قرار می‌گیرند. دره‌های سنگی با دیوارهای عظیم که در کنار آب‌های عمیق و آرام قرار گرفته‌اند، چشم‌اندازی کم‌نظیر ایجاد می‌کنند. بسیاری از گردشگران برای مشاهدهٔ عظمت طبیعی این مناطق، سفرهای دریایی، عکاسی حرفه‌ای یا فعالیت‌های تفریحی مانند قایق‌سواری را انتخاب می‌کنند. آبشارهایی که از ارتفاعات بلند به داخل فیورد می‌ریزند، مه غلیظی که میان صخره‌ها شناور است، و ترکیب رنگ‌های آب و سنگ، ارزش دیداری این پدیده را چندبرابر می‌کند.

آبدره‌ها همچنین در مطالعات مربوط به شکل‌گیری سواحل و مدیریت محیطی اهمیت دارند. شناخت رفتار جریان‌های آب در محیط‌های عمیق و باریک، بررسی رسوبات ناشی از یخچال‌های قدیمی و تحلیل تغییرات خطوط ساحلی در گذر زمان، پژوهش‌هایی هستند که با استفاده از فیوردها انجام می‌گیرند. این پدیده‌ها نمونه‌های برجسته‌ای از تعامل آب، یخ و سنگ در مقیاس‌های بسیار بزرگ‌اند و فهم آن‌ها می‌تواند به بهترشناختن فرآیندهای طبیعی و تغییرات آیندهٔ محیطی کمک کند.

شکل جمع fjord در زبان انگلیسی fjords است.