Neurogenic

کلمه‌ی «neurogenic» در زبان فارسی به معنی «عصبی‌زاد» یا «منشأگرفته از عصب» ترجمه می‌شود.

این واژه از دو بخش یونانی تشکیل شده است: neuro- به معنی «عصب» و genic- به معنی «تولیدشده از» یا «منشأگرفته از». بنابراین، هنگامی که گفته می‌شود چیزی neurogenic است، به این معناست که آن پدیده، بیماری، یا واکنش از سیستم عصبی منشأ گرفته یا توسط آن کنترل می‌شود. این اصطلاح کاربرد گسترده‌ای در زیست‌شناسی، پزشکی، فیزیولوژی و علوم اعصاب دارد.

در پزشکی، «neurogenic» معمولاً برای توصیف اختلالات یا واکنش‌هایی به‌وجودآمده بر اثر آسیب یا تحریک اعصاب به کار می‌رود. برای مثال، در اصطلاح neurogenic bladder (مثانه‌ی عصبی‌زاد)، عملکرد مثانه به‌دلیل آسیب در مسیرهای عصبی کنترل‌کننده‌ی ادرار مختل می‌شود. این نوع شرایط معمولاً نتیجه‌ی بیماری‌هایی مانند آسیب نخاعی، ام‌اس، یا سکته‌ی مغزی است و نشان می‌دهد که چگونه سیستم عصبی نقش مستقیم در کنترل عملکرد اندام‌ها دارد.

از دیدگاه زیست‌شناسی عصبی، فرآیند neurogenesis، که به معنی تولید سلول‌های عصبی جدید در مغز است، نمونه‌ای از پدیده‌ای «neurogenic» محسوب می‌شود. در گذشته تصور می‌شد سلول‌های عصبی پس از تولد دیگر بازتولید نمی‌شوند، اما پژوهش‌های اخیر ثابت کرده‌اند که در بخش‌هایی از مغز، مانند هیپوکامپ، این فرآیند همچنان ادامه دارد. این کشف اهمیت زیادی در درمان بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر یا افسردگی داشته است.

در زمینه‌ی روان‌شناسی و فیزیولوژی نیز، برخی واکنش‌ها یا دردها به‌صورت «neurogenic» توصیف می‌شوند. به عنوان نمونه، neurogenic pain (درد عصبی‌زاد) نوعی درد است که ناشی از آسیب یا اختلال در اعصاب محیطی یا مرکزی است و اغلب با احساس سوزش، تیرکشیدن یا بی‌حسی همراه است. این نوع درد برخلاف دردهای عضلانی یا التهابی، منشأ مستقیمی در خود اعصاب دارد.

مفهوم «neurogenic» نشان‌دهنده‌ی پیچیدگی و نفوذ سیستم عصبی در عملکرد بدن انسان است. هر فرآیندی که منشأ عصبی داشته باشد — از کنترل عضلات گرفته تا احساسات، حافظه و حتی پاسخ‌های خودکار بدن — در زمره‌ی پدیده‌های «neurogenic» قرار می‌گیرد. این اصطلاح به ما یادآوری می‌کند که سیستم عصبی نه تنها مرکز فرماندهی بدن است، بلکه منشأ بسیاری از فرآیندهای حیاتی، رفتاری و روانی انسان نیز محسوب می‌شود.