(فیزیک) جرم بحرانی، جرم سرگشتی، جرم واگردان (کمترین مقدار مادهی کافشی یا fissile لازم برای ادامهی واکنش زنجیری اتمی)
کلمهی «critical mass» در زبان فارسی به «جرم بحرانی» یا «حداقل جرم لازم برای واکنش» ترجمه میشود.
این واژه ریشه در علوم فیزیک و به ویژه فیزیک هستهای دارد و به حداقل مقدار مادهای اشاره میکند که برای آغاز یک واکنش زنجیرهای پایدار، مانند واکنش شکافت هستهای، نیاز است. مفهوم critical mass فراتر از فیزیک هستهای نیز کاربرد پیدا کرده و در علوم اجتماعی، مدیریت و اقتصاد به حداقل میزان لازم برای ایجاد تغییر یا حرکت قابل توجه نیز اطلاق میشود.
در فیزیک هستهای، critical mass مقدار مشخصی از یک مادهی شکافتپذیر، مانند اورانیوم-۲۳۵ یا پلوتونیوم-۲۳۹، است که اگر به آن برسیم، واکنش هستهای زنجیرهای میتواند خودبهخود ادامه یابد. اگر جرم کمتر از این حد باشد، نوترونهای آزاد به سرعت از ماده خارج میشوند و واکنش متوقف میگردد. بنابراین، تعیین critical mass در طراحی راکتورهای هستهای و همچنین بمبهای هستهای اهمیت حیاتی دارد. این مقدار با شکل هندسی، چگالی و مواد اطراف ماده نیز مرتبط است.
در زندگی روزمره و علوم اجتماعی، مفهوم critical mass به حداقل تعداد افراد، منابع یا شرایط لازم برای شروع یک تغییر، حرکت اجتماعی یا موفقیت پروژهای اشاره دارد. برای مثال، در یک شبکه اجتماعی، critical mass تعداد کاربران فعالی است که باعث میشود شبکه به طور خودکار رشد کند و مشارکت دیگران را جذب نماید. بدون رسیدن به این نقطه، رشد شبکه یا پروژه ممکن است متوقف شود و نتواند به نتیجهی مورد انتظار برسد.
در حوزهی مدیریت و کسبوکار، critical mass برای برنامهریزیهای استراتژیک اهمیت دارد. این واژه به مدیران کمک میکند تا منابع و نیروی انسانی لازم برای رسیدن به هدف مشخص را شناسایی کنند. رسیدن به جرم بحرانی در این زمینه باعث آغاز حرکت پایدار و موفقیت پروژه میشود و نقش برنامهریزی و تحلیل دقیق دادهها در تصمیمگیریهای سازمانی را برجسته میکند.
واژهی «critical mass» نشاندهندهی مفهومی است که هم در علوم طبیعی و هم در علوم اجتماعی کاربرد دارد. این واژه بیان میکند که برای شروع یک فرآیند پایدار یا ایجاد تغییر، یک حداقل مقدار یا نقطهی بحرانی لازم است. شناخت و درک این مفهوم به افراد و سازمانها کمک میکند تا منابع خود را بهینه مدیریت کرده و شرایط لازم برای موفقیت و پایداری را فراهم کنند. Critical mass نه تنها یک معیار علمی، بلکه یک ابزار تحلیلی و استراتژیک برای زندگی واقعی و برنامهریزیهای عملیاتی است.
از آنجا که فستدیکشنری به عنوان مرجعی معتبر توسط دانشگاهها و دانشجویان استفاده میشود، برای رفرنس به این صفحه میتوانید از روشهای ارجاع زیر استفاده کنید.
شیوهی رفرنسدهی:
معنی لغت «critical mass» در فستدیکشنری. مشاهده در تاریخ ۲۰ مهر ۱۴۰۴، از https://fastdic.com/word/critical mass