کلمهی «فجر» در زبان انگلیسی به dawn یا daybreak ترجمه میشود.
این واژه به لحظهی آغاز روشنایی در آسمان پیش از طلوع خورشید اشاره دارد؛ زمانی که تاریکی شب اندکاندک کنار میرود و نخستین پرتوهای نور، افق را روشن میسازند. فجر از نظر طبیعی، زمانی میان شب و روز است و در بسیاری از فرهنگها، نماد آغاز، امید و تولد دوباره به شمار میآید.
از دیدگاه علمی، فجر نتیجهی پراکندگی نور خورشید در جو زمین است. پیش از آنکه خورشید از افق بالا بیاید، پرتوهایش به مولکولهای هوا و ذرات معلق در جو برخورد کرده و موجب روشن شدن تدریجی آسمان میشوند. این پدیده از نظر زمانی به سه بخش تقسیم میشود: فجر مدنی (civil dawn)، فجر دریایی (nautical dawn) و فجر نجومی (astronomical dawn) که هر یک بر اساس میزان روشنی آسمان و قابلیت دید اجرام آسمانی تعریف میشوند.
از نظر ادبی و فرهنگی، فجر همواره نماد بیداری، روشنی و نو شدن بوده است. شاعران و نویسندگان از آن برای تصویرکردن لحظهی گذار از تاریکی به روشنایی یا از نومیدی به امید بهره گرفتهاند. فجر در متون ادبی فارسی اغلب با مفاهیمی چون «سپیدهدم»، «صبح»، «نو شدن» و «زندگی دوباره» همراه است و یادآور لحظهای است که جهان از خواب شبانه بیدار میشود.
در فرهنگهای گوناگون، فجر نهتنها پدیدهای طبیعی، بلکه زمانی معنوی و آرامشبخش نیز به شمار میآید. برای بسیاری از مردم، لحظهی طلوع فجر فرصتی است برای تفکر، نیایش یا آغاز روزی تازه. صدای پرندگان در سپیدهدم، هوای خنک و نور ملایم، همگی فضایی از طراوت و پاکی میآفرینند که با گذشت روز، کمتر یافت میشود.
فجر پدیدهای است که در خود ترکیبی از علم، طبیعت و معنا را جای داده است. از یکسو، جلوهای زیبا از نظم کیهانی و چرخهی روز و شب است، و از سوی دیگر، نشانهای از امید، آغاز و حرکت زندگی. شاید به همین دلیل است که در فرهنگها و زبانهای مختلف، «فجر» همواره با واژههایی چون بیداری، روشنایی و زندگی همراه بوده است.
از آنجا که فستدیکشنری به عنوان مرجعی معتبر توسط دانشگاهها و دانشجویان استفاده میشود، برای رفرنس به این صفحه میتوانید از روشهای ارجاع زیر استفاده کنید.
شیوهی رفرنسدهی:
معنی لغت «فجر» در فستدیکشنری. مشاهده در تاریخ ۱۸ آبان ۱۴۰۴، از https://fastdic.com/word/فجر